“Khi nói đến lòng tự tôn, đa dạng văn hóa sẽ tốt hơn là chỉ một văn hóa.”
Christophe André
Lòng tự tôn đa chiều
Ta có lòng tự tôn tổng thể, đó là sự đánh giá mà ta đưa ra về bản thân, ta phải phân biệt việc đánh giá các kỹ năng khác nhau của ta trong các lĩnh vực khác nhau. Ví dụ, một người có thể có lòng tự tôn khá tốt, trong khi biết rất rõ rằng trong toán học và vật lý lượng tử thì lòng tự tôn của ta bằng 0!… Cách tiếp cận này rõ ràng làm cho cách nhìn nhận về lòng tự tôn trở nên phức tạp hơn, nhưng đó cũng là một cái nhìn công bằng hơn cho mỗi người. Rõ ràng, một người tự cho mình là không đủ năng lực trong hầu hết các lĩnh vực chưa chắc đã có lòng tự tôn tốt, nhưng người đó hoàn toàn có thể khôn khéo.
Susan Harter, một nhà tâm lý, đã làm việc nhiều về lòng tự tôn của thanh thiếu niên, đã xác định 5 lĩnh vực chính của việc đánh giá bản thân: năng lực trường học, năng lực thể thao, sự chấp nhận của xã hội, ngoại hình và cuối cùng là hành vi ứng xử. Hành vi là mức độ tuân thủ luật pháp và quy tắc xã hội của nhóm tham chiếu của chúng ta. Ví dụ, tôi có thể được xã hội chấp nhận rất tốt, có bạn bè, nhưng phải chịu đựng thực tế là tôi không thể mua quần áo cùng nhãn hiệu với họ.
Hậu quả của cách tiếp cận đa chiều này
Cách đo lường lòng tự tôn này có một hệ quả rất quan trọng: dường như ta dành sự tôn trọng nhiều hay ít với một số lĩnh vực nhất định, tùy theo trình độ học vấn, văn hóa, giới tính của chúng ta, hay đơn giản hơn là năng lực và thành công của chúng ta. Mỗi người có thể tìm ra một “điểm đặc biệt” của mình mà không giống với ai khác. Đây cũng là điều mà trong tâm lý học gọi là thành kiến tự mãn: nó cho phép ta tương đối hóa một số thất bại của mình và bảo vệ lòng tự tôn tổng thể của chúng ta. Ngoài ra, trong năm lĩnh vực đánh giá được đề cập ở trên (học thuật, thể thao, xã hội, ngoại hình và hành vi) và chủ yếu liên quan đến giới trẻ, Susan Harter đã bổ sung thêm ba lĩnh vực, được áp dụng dễ dàng hơn cho người lớn: năng lực liên quan đến thế giới công việc, năng lực trong các mối quan hệ lãng mạn và năng lực liên quan đến việc tạo dựng và duy trì tình bạn sâu sắc. Rõ ràng là một người 50 tuổi sẽ ít coi trọng kết quả học tập của mình hơn nhiều so với khả năng hòa nhập xã hội hoặc sự nghiệp chuyên môn của anh ta. Do đó, lòng tự tôn của chúng ta trở nên phức tạp hơn theo độ tuổi và những gì có thể ảnh hưởng đến lòng tự tôn của ta ở tuổi 15 (ví dụ: ngoại hình) sẽ ít ảnh hưởng đến ta ở tuổi 60.
Sự nguy hiểm của lòng tự tôn “quá chuyên biệt” “
Điều xảy ra là một số người trong chúng ta, theo lịch sử cá nhân hay tính cách của chúng ta, đặt tất cả lòng tự tôn dựa trên công việc, ngoại hình hoặc cuộc sống gia đình. Làm điều này là rất nguy hiểm, bởi vì trong trường hợp thất bại hoặc thất vọng, việc chạy lại lên con dốc và bảo vệ lòng tự tôn của bạn sẽ khó hơn nhiều, vì cảm giác như cả cuộc đời của bạn bị lãng phí.
Video tóm tắt nội dung cần nhớ:
Các bài viết được biên tập theo cuốn sách Phát triển lòng tự tôn (Développer son estime de soi), 2012, tác giả Marie-Laure Cuzarq
Vân Anh dịch, biên tập và trình bày