10 điều cần biết về mối quan hệ cha mẹ – con cái

Mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái phát triển theo thời gian, chịu ảnh hưởng của các đặc điểm của trẻ, đặc điểm của cha mẹ và bối cảnh hoạt động của gia đình. Những yếu tố này kết hợp với nhau theo những cách độc đáo để tạo ra sự đa dạng đáng kinh ngạc trong chất lượng của những mối quan hệ đó.

Ta biết rằng vai trò của chúng ta với tư cách là cha mẹ là một vai trò quan trọng, đối với sự phát triển của trẻ em. Nhưng chính xác thì chúng ta có thể và nên làm gì để nuôi dạy những đứa trẻ khỏe mạnh về tinh thần hoặc ít nhất, để giảm thiểu tác động của rối loạn tâm thần? Câu trả lời chắc chắn là phức tạp. Dưới đây là một vài lời khuyên từ nghiên cứu của Tiến sĩ Crnic.

1) Việc nuôi dạy con cái hiệu quả đối với sự phát triển của trẻ trong những trường hợp bình thường mang lại những lợi ích to lớn, và những lợi ích này thậm chí còn lớn hơn khi đối mặt với rủi ro. Có một số yếu tố rủi ro chỉ xảy ra với duy nhất mối quan hệ cha mẹ – con cái. Các quá trình liên quan thuộc mối quan này có thể phụ thuộc vào nơi xảy ra rủi ro… hoặc ở trẻ (ví dụ như khuyết tật phát triển, sinh non, các vấn đề về hành vi), cha mẹ (ví dụ người cha/mẹ mắc tâm bệnh), hoặc bối cảnh gia đình (ví dụ khó khăn kinh tế, gia đình thiểu số). Trẻ chậm phát triển, có chẩn đoán ADHD/ODD và thu nhập gia đình thấp có liên quan đến điểm số nuôi dạy con cái tích cực thấp hơn, đây là thước đo về “mức độ kiên cường của cha mẹ”. Việc giáo dục của người mẹ đóng vai trò như một bước đệm bảo vệ để cải thiện khả năng nuôi dạy con cái kiên cường đối với trẻ nhỏ (3-5 tuổi) trong khi sức khỏe của bà mẹ mang tính bảo vệ cho trẻ 5 tuổi. Một trong những yếu tố bảo vệ lớn nhất là sự lạc quan của người mẹ, điều này có hiệu quả đối với trẻ em từ 3 đến 8 tuổi.

2) Trẻ em chậm phát triển có nhiều khả năng gặp các vấn đề về hành vi. Mức độ của các vấn đề về hành vi của một đứa trẻ là một yếu tố góp phần mạnh mẽ vào sự căng thẳng trong việc nuôi dạy con cái, hơn thế nữa là sự chậm phát triển nhận thức của đứa trẻ.

3) Sự ấm áp và kiểm soát của cha mẹ, theo một cách tích cực, là hai yếu tố quan trọng nhất của cha mẹ giúp tạo ra những tác động tích cực. Theo thuật ngữ nghiên cứu, đây là sự nhạy cảm (affect) và ảnh hưởng (sensitivity) của phụ huynh. Phản ứng cảm xúc tích cực và khả năng tự điều chỉnh là những yếu tố quan trọng của cha mẹ trong việc phát triển tính khí lành mạnh của trẻ.

4) Người mẹ và cha chia sẻ một số thuộc tính và tác động của việc nuôi dạy con cái, nhưng cũng khác nhau theo những cách quan trọng, tạo nên những chất lượng độc nhất cho mối quan hệ cha mẹ-con cái. Cả cha và mẹ của những đứa trẻ có chức năng trí tuệ mang tính rối loạn ranh giới (borderline) đều có cách nuôi dạy con cái (trẻ 5-6 tuổi) một cách kiểm soát và tiêu cực hơn so với cha mẹ của những đứa trẻ đang phát triển bình thường. Và đến lượt những đứa trẻ có chức năng trí tuệ bị rối loạn ranh giới cũng cho thấy hành vi khó khăn hơn. Điều thú vị là hành vi tiêu cực của người cha được dự đoán bởi hành vi sớm, lúc nhỏ của trẻ trong khi hành vi tiêu cực của người mẹ sẽ dự đoán những khó khăn của trẻ.

5) Cảm xúc, về mọi mặt, đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển và quỹ đạo của mối quan hệ cha mẹ – con cái. Đó là một con đường hai chiều; cảm xúc của trẻ ảnh hưởng đến hành vi của cha mẹ và cảm xúc của cha mẹ ảnh hưởng đến sự phát triển và hành vi của trẻ. Việc điều chỉnh cảm xúc đặc biệt quan trọng trong các mối quan hệ cha mẹ – con cái, đối với cha mẹ, đó là hình mẫu, và đối với đứa con thì như một năng lực phát triển cốt lõi.

6) Sự điều chỉnh cảm xúc (attunement) là một yếu tố quan trọng trong mối quan hệ cha mẹ – con cái. Điều này liên quan đến các mô hình năng động và phức tạp của sự hiểu biết lẫn nhau và tương tác nhạy cảm giữa trẻ em và cha mẹ của chúng. Sự điều chỉnh cảm xúc được đặc trưng bởi tính tương ứng trong các lĩnh vực sinh học, tình cảm, nhận thức và hành vi. Như Tiến sĩ Bornstein lưu ý, “khi tương tác với những người chăm sóc không được điều chỉnh do tương tác trở nên sai lệch, bất cân xứng hay không phù hợp, trẻ em và cha mẹ đều gặp khó khăn.”

7) Sự thù địch của một bên cha mẹ có thể làm gián đoạn khả năng của người cha mẹ kia trong việc duy trì mối quan hệ tích cực với con cái của họ. Mối quan hệ cha con dường như đặc biệt dễ bị tổn thương trước sự thù địch giữa hai cha mẹ.

8) Sự căng thẳng có mặt ở khắp nơi và được phản ánh trong nhiều bối cảnh khác nhau có thể ảnh hưởng đến chất lượng của mối quan hệ cha mẹ – con cái. Đặc biệt, tác động của căng thẳng liên quan đến việc nuôi dạy con cái (hành vi thách thức của trẻ em và các nhiệm vụ nuôi dạy con cái) có thể lớn hơn tác động của căng thẳng cuộc sống đối với gia đình.

9) Các yếu tố xã hội của người mẹ và tính khí của trẻ sơ sinh có thể ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển của sinh học thần kinh trẻ sơ sinh. Các yếu tố xã hội của người mẹ có thể thúc đẩy hoặc làm căng thẳng sự thích nghi của cha mẹ-trẻ sơ sinh theo thời gian. Các yếu tố gây căng thẳng tâm lý xã hội trước khi sinh ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ sơ sinh. Chứng trầm cảm của người mẹ trước khi sinh và thiếu sự hỗ trợ của xã hội sẽ dự đoán lượng cortisol cao hơn ở những trẻ có tính khí tiêu cực nhiều hơn. Ngoài ra, những bà mẹ có trẻ sơ sinh có tính khí tiêu cực có nhiều khả năng thể hiện đau khổ khi mang bầu và ít được hỗ trợ xã hội hơn từ khi sinh đến 12 tuần sau sinh.

10) Mối quan hệ cha – con trai là mối quan hệ dễ bị ảnh hưởng liên đới nhất bởi sự thù địch của cha mẹ (bị ảnh hưởng bởi sự thù địch từ người cha mẹ bên kia), trong khi mối quan hệ cha – con gái dường như được bảo vệ trong những năm đầu.

Dưới đây là 5 lời khuyên của Whitney Houston trong việc nuôi dạy con cái, đó là trong bài hát “Tình yêu tuyệt vời nhất”.

1) Tôi tin rằng những đứa trẻ là tương lai của chúng ta.

2) Hãy dạy chúng thật tốt và để chúng dẫn đường.

3) Cho chúng thấy tất cả vẻ đẹp chúng sở hữu bên trong.

4) Để dễ dàng hơn, hãy cho chúng một niềm tự hào.

5) Hãy để tiếng cười của bọn trẻ nhắc nhở về con người chúng ta đã từng là.

Công trình nghiên cứu sâu rộng của Tiến sĩ Crnic đã hình thành nền tảng cho dòng nghiên cứu cha mẹ – con cái.  Tại sao ông lại dành sự nghiệp của mình để nghiên cứu mối quan hệ cha mẹ – con cái? “Cố gắng hiểu được bản chất và quá trình của mối quan hệ cha mẹ – con cái là điều vô cùng hấp dẫn và vô cùng khó khăn. Điều này càng đúng khi các tình huống thực tế tạo ra những rủi ro không lường trước được trong các gia đình đòi hỏi những cách tiếp cận hoàn toàn mới đối với các quá trình nuôi dạy con cái. Trong công việc của chúng tôi, tất cả chỉ là để hiểu cơ chế tác động hoặc các quá trình mà qua đó các mối quan hệ phát triển”.


Vân Anh dịch

Tác gỉả Neil Farber MD, Ph.D., CLC, CPT

Link nguồn: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-blame-game/201604/10-things-know-about-parent-child-relationships

Vân Anh Nguyễn

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Lên đầu trang