Cánh cửa tủ lạnh nhà bạn có thể đóng vai trò lớn hơn một phòng trưng bày nghệ thuật trẻ em.
Bức vẽ của trẻ về ngôi nhà, cái cây hay con người có thể cho ta biết nhiều thứ hơn là chỉ bộ sưu tập trên tủ lạnh. Nó có thể dự đoán trí thông minh của trẻ sau này khi lớn lên. Trí thông minh của một đứa trẻ ở tuổi 14 có thể được dự đoán bằng cách trẻ đã vẽ tốt như thế nào ở tuổi thứ 4 (Arden, 2014). Khoảng 7.000 trẻ em Hoa Kỳ ở độ tuổi 4 đã được yêu cầu vẽ một đứa trẻ. Các số liệu được chấm điểm về sự xuất hiện và số lượng chính xác các tính năng trên cơ thể con người. Hình vẽ càng thể hiện nhiều tính năng thì điểm càng cao. Bảy năm sau, những đứa trẻ đó được yêu cầu tham gia một bài kiểm tra trí thông minh. Kết quả từ bài kiểm tra trí thông minh khi đó sẽ có liên quan đến kết quả của bài kiểm tra vẽ. Từ đó ta đã tìm ra một mô hình cho thấy các hình vẽ của trẻ 4 tuổi có thể dự đoán trí thông minh của nó sau này (Arden, 2014).
Những bức vẽ nói lên rất nhiều điều về những gì ta đang nghĩ. Những hình mẫu ta vẽ trên giấy có thể dẫn đến việc khám phá những thành kiến, cảm xúc, mối quan hệ, gia đình, cuộc sống gia đình, lòng tự trọng và thậm chí cả trí thông minh của chúng ta. Chúng là tấm gương phản chiếu tâm trí chúng ta (Buck, 1984). Đối với một số bác sĩ nhi khoa, thông lệ tiêu chuẩn sẽ là yêu cầu trẻ vẽ. Khi trẻ em vẽ, việc vẽ sẽ giúp chữa lành cho chính chúng. Nó chuyển trạng thái tinh thần của chúng từ căng thẳng sang bình thản hơn. Việc vẽ còn có thể truyền cảm hứng cho một cuộc trò chuyện giữa bác sĩ nhi khoa và trẻ em. Ví dụ, để một đứa trẻ nói về bức vẽ sẽ dễ dàng hơn là nói về bản thân hay cảm xúc của nó. (Malchiodi, 2009).
Hãy nhắm mắt lại. Hình dung có một nhà khoa học trước đôi mắt tâm trí của bạn. Nhà khoa học đang đeo và cầm cái gì? Hãy mô tả các đặc điểm trên khuôn mặt và mái tóc. Bức tranh của bạn sẽ gồm những loại máy móc hay thiết bị nào? Bây giờ, hãy mở mắt ra và nhanh chóng vẽ nhà khoa học! Sau khi bạn làm xong, hãy tự hỏi bản thân: nhà khoa học của bạn có phải là nam giới và là người da trắng không? Có phải nhà khoa học của bạn có mái tóc rối bù đầy hoang dã và đeo kính không? Nhà khoa học có mặc áo khoác trắng và làm việc trong phòng thí nghiệm, với ống nghiệm, cốc, kính hiển vi, vv. xung quanh hay không? Bạn có đang hình dung ra gương mặt Albert Einstein hay không?
Nếu bạn trả lời “có” cho hầu hết các câu hỏi này, hình ảnh tâm trí của bạn khớp với hình ảnh mà hầu hết mọi người hình dung khi họ vẽ một nhà khoa học (Symington, 2006). Hình ảnh này có gì sai? Câu trả lời là nó tạo ra định kiến đối với các nhà khoa học không phải là nam giới, da trắng hoặc làm việc trong phòng thí nghiệm. Nó xác nhận điều mà hai nhà nhân chủng học đã xác nhận cách đây hơn 50 năm khi họ kiểm tra cách thức hơn 3.500 học sinh trung học hình dung về một nhà khoa học. Hình ảnh phổ biến nhất là nhà khoa học thuộc chủng tộc da trắng và là nam giới. Đến lớp năm, khuôn mẫu về một nhà khoa học đã hiện hữu và tồn tại cho đến khi trưởng thành (Finson, Vẽ một nhà khoa học: Ta biết gì và không biết gì sau 50 năm thu thập các bản vẽ, 2014).
Nghệ thuật của trẻ em, theo các chuyên gia, chứa đầy những hiểu biết sâu sắc trong tâm trí đứa trẻ nếu bạn biết mình cần tìm những gì (Buck, 1984). Các nhà trị liệu sử dụng một kỹ thuật tiêu chuẩn để khám phá cách trẻ em nhận thức về mình trong thế giới. Đó là kỹ thuật vẽ nhà-cây-người (Buck, 1984). Đây là bài kiểm tra phóng chiếu Ngôi nhà-Cây-Người, trong đó trẻ em được yêu cầu vẽ ba vật thể trên. Ngôi nhà phản ánh cuộc sống gia đình của đứa trẻ và các mối quan hệ gia đình; cây phản ánh các mối quan hệ mà đứa trẻ trải qua trong môi trường của chúng; và con người phản ánh cảm nhận của đứa trẻ về bản thân. Khi trẻ lên sáu tuổi, đây là thời điểm lý tưởng và các bức vẽ của chúng thực sự quan trọng. Các mẫu hình trực quan này là manh mối cho ta biết mối quan hệ của trẻ với gia đình, bạn bè, môi trường xung quanh và hình ảnh mà trẻ có về bản thân (Dewar, 2014).
Ví dụ, khi trẻ vẽ các thành viên trong gia đình nắm tay nhau, đó là một dấu hiệu tốt về mối quan hệ thân thiện giữa các thành viên trong gia đình. Các bức vẽ nếu được tô màu sắc tươi sáng và khuôn mặt vui vẻ sẽ gợi cảm giác trẻ thấy mình thuộc về gia đình. Khi cha mẹ đang trải qua một cuộc xung đột nào đó, trẻ sẽ vẽ cha mẹ ở xa nhau. Trẻ có thể vẽ chính chúng xa cách cha mẹ hoặc vẽ chúng nhỏ hơn nhiều so với những người khác trong gia đình nếu có sự hỗn loạn trong nhà, từ những lộn xộn bế tắc cho đến tình trạng gia đình chật chội, đông đúc. Một đứa trẻ bị bạo hành có thể vẽ kẻ bạo hành với đôi bàn tay to hơn bình thường (Cách phân tích các hình vẽ của trẻ, 2013).
Khi các bức vẽ của trẻ em được nghiên cứu lần đầu tiên để xác định các mẫu hình trong sự phát triển của trẻ vào những năm 1880, người ta cho rằng sự khác biệt về văn hóa chỉ có ý nghĩa rất nhỏ. Tuy nhiên, bởi vì thế giới xã hội của bạn bè và gia đình được định hình bởi nền văn hóa nơi đứa trẻ được sinh ra, nên ta vẫn có thể mong đợi các bức vẽ sẽ phản ánh điều đó. Trên thực tế, chúng có phản ánh những khác biệt đó. Bản vẽ từ ba nền văn hóa khác nhau: Các gia đình thượng lưu tại Đức, gia đình nông dân Cameroon và các gia đình trung lưu thành thị ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ đã được so sánh trong một nghiên cứu gần đây (Gernhardt, 2013).
Các mẫu hình sẽ khác biệt lẫn nhau trong việc miêu tả bản thân và cách sắp xếp các thành viên trong gia đình, theo một số cách thức nhất định. Trẻ em Cameroon đã vẽ nên các gia đình bao gồm các thành viên khác ngoài cha hoặc mẹ của chúng. Trên thực tế, hình bóng người cha hầu như vắng mặt. Điều này phù hợp với văn hóa Cameroon được đặc trưng bởi một gia đình mở rộng gồm nhiều thành viên và nhiều người chăm sóc trong gia đình. Điều này trái ngược với các bức vẽ của Ankara và Đức chỉ thể hiện người cha và mẹ. Trẻ em tự vẽ mình bên cạnh mẹ và cha là người chăm sóc chính. Ở Cameroon sẽ là cả một ngôi làng. Trẻ em Cameroon thường vẽ mình ở bên cạnh những người không phải họ hàng. Trẻ em ở Ankara và Đức thường vẽ các gương mặt tươi cười. Trẻ em Cameroon thì không. Chúng được dạy phải kiểm soát cảm xúc của mình và trung lập về cảm xúc. Không có gì đáng ngạc nhiên khi trẻ em Cameroon cũng vẽ ít nét nhất trên khuôn mặt. Một điều khác thú vị không kém là trẻ em Ankara là nhóm duy nhất vẽ lông mày trong bức hình của mình. Đó có thể là do lông mày rất quan trọng trong văn hóa Thổ Nhĩ Kỳ trong lĩnh vực giao tiếp không lời. Gật đầu về phía trước có nghĩa là “có” nhưng ngẩng đầu về phía sau và nhướng mày có nghĩa là “không” (Gernhardt, 2013). Bằng cách tận dụng niềm yêu thích vẽ của trẻ em, chúng ta có thể học được nhiều điều về thế giới nội tâm của chúng từ những hình ảnh trực quan mà chúng đặt trên giấy.
Tài liệu tham khảo
Arden, R. (2014). Gen ảnh hưởng đến hình vẽ người của trẻ nhỏ và sự liên kết của hình vẽ với trí thông minh trong một thập kỷ sau đó. Lấy từ Psychological Science: http://pss.sagepub.com/content/early/2014/08/19/0956797614540686.full
Buck, J., (1948) Kỹ thuật Nhà-Cây-Người, một phương pháp chấm điểm định tính và định lượng. Tạp chí Chuyên khảo Tâm lý học Lâm sàng Phụ lục số 5, 1-120
Buck, J. (1984). Kỹ Thuật Nhà-Cây-Người. Lấy từ các phê bình bài kiếm tra: http://www.killianphd.com/Portals/0/House-Tree-Person%20Technique.pdf
Malchiodi, C. (2009). Giúp trẻ vẽ ra những tổn thương của mình. Từ Psychology Today: https://www.psychologytoday.com/blog/arts-and-health/200907/helping-children-draw-out-their-traumas
Symington, D. (2006, ngày 7 tháng 7). Bài kiểm tra ‘Vẽ một nhà khoa học’: giải thích dữ liệu. Lấy từ Nghiên cứu trong Giáo dục Khoa học và Công nghệ (Research in Science and Technological Education): http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0263514900080107?journalCode=crst20&
Finson, K. (2014, ngày 12 tháng 9). Vẽ một nhà khoa học: Những gì chúng ta biết và không biết sau 50 năm thu thập các bản vẽ. Từ Researchgate: https://www.researchgate.net/publication/229447487
Dewar, G. (2014, ngày 23 tháng 12). Những bức vẽ của trẻ em có thể tiết lộ điều gì về cuộc sống của chúng ở nhà. Từ Baby Center: http://blogs.babycenter.com/mom_stories/kids-drawings-reveal-clues-12232014-about-life-at-home/
Gernhardt, A. (2013, ngày 20 tháng 2). “Đây là gia đình của tôi ”: Sự khác biệt trong bức vẽ gia đình của trẻ qua các nền văn hóa. Lấy từ Tạp chí Tâm lý học Đa văn hóa: http://jcc.sagepub.com/content/early/2013/02/20/0022022113478658
Tác giả: TS. Robert C. Barkman, Ph.D
Vân Anh dịch và biên tập