Người Mỹ có xu hướng lạm dụng từ “tình yêu”. Họ “yêu” mì ống và phô mai, yêu Katy Perry, yêu màu hồng.
Nhưng người Mỹ không phải là những người duy nhất sử dụng từ ngữ “nặng nề” này một cách nhẹ nhàng như vậy. Có lẽ chính bạn đã từng nói: “Tôi yêu viết lách” hoặc “Tôi yêu chơi piano”. Nhưng trừ khi bạn thực sự cống hiến hết mình và đặt mình vào ranh giới của cái gọi là tình yêu, còn không thì “tình yêu” có thể không phải là từ mô tả chính xác những gì bạn đang cảm thấy. Có lẽ bạn ngưỡng mộ điều đó hoặc ước gì mình có thể làm được điều đó. Để thực sự yêu cái gì, thì cái đó phải là “nguyên tố” của bạn.
Nguyên tố của bạn có hai đặc điểm quan trọng: năng khiếu và đam mê.
Bạn có thể đã nghe cách diễn đạt “được ở trong nguyên tố của mình” khi đề cập đến cảm giác thỏa mãn và kết nối với bản dạng, danh tính và mục đích thực sự của bản thân. Nghe có vẻ thật tuyệt vời, nhưng làm thế nào bạn có thể tìm thấy vị trí đó cho chính mình?
Vâng, sự thật là không có con đường duy nhất để đạt được điều đó. Nhưng bằng cách tìm hiểu các đặc điểm chính xác định nên một nguyên tố, bạn có thể bắt đầu xác định ý nghĩa của nguyên tố đối với mình. Đặc điểm đầu tiên của những đặc điểm này là năng khiếu.
Năng khiếu là thứ mà hầu hết mọi người gọi là “tài năng”. Đó là khả năng tự nhiên và trực giác để hoàn thành một việc gì đó, tuy nhiên, năng khiếu có thể giúp bạn tiến xa đến đâu cũng có giới hạn.
Chẳng hạn, bạn có thể có năng khiếu về mọi thứ, từ thiết kế phần mềm đến thơ ca hay chơi vĩ cầm. Có thể bạn có một giọng hát hoàn toàn phù hợp với opera – đó là năng khiếu.
Nhưng năng khiếu thôi chưa đủ. Bạn cũng cần đam mê. Xét cho cùng, bạn có thể làm một việc gì đó cực kỳ thành thạo mà vẫn không cảm thấy xúc động vì nó. Việc ở trong nguyên tố của bạn đòi hỏi bạn phải cảm thấy một niềm vui nhất định và thích thú với những gì bạn đang làm. Loại đam mê này sẽ giúp bạn luyện tập hàng giờ và yêu thích từng phút giây.
Tìm kiếm “nguyên tố” của bạn đòi hỏi thái độ đúng đắn và cơ hội thích hợp.
Con người thích nhìn nhận bản thân là người may mắn hay không may mắn, nhưng khi nói đến động lực, may mắn sẽ không giúp bạn tiến xa. Trên thực tế, bạn sẽ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguyên tố của mình, nếu bạn không có thái độ đúng đắn.
Chỉ cần xem xét tất cả những người đạt thành tích cao với thái độ thúc đẩy tham vọng và sự kiên trì của họ trên mỗi bước đường. John Wilson là một ví dụ điển hình. Năm 12 tuổi, ông bị mù trong một lần sơ suất trong lớp hóa học. Nhưng trải nghiệm đó đã không đánh bại anh ấy. Ông rất vui vì có phần đời còn lại ở phía trước và bắt đầu học chữ nổi Braille, hệ thống chữ viết do người khiếm thị sử dụng. Ông đã xuất sắc học tại một trường cao đẳng dành cho người mù và sau đó tại Oxford, nơi ông học luật cùng với những sinh viên sáng mắt. Từ đó, ông tiếp tục đóng một vai trò trong việc thành lập Sight Savers International, một nhóm hoạt động để điều trị và ngăn ngừa mù lòa cho người dân ở các nước đang phát triển. Ông từng là giám đốc của tổ chức trong nhiều thập kỷ, đi khắp thế giới và làm những công việc đáng kinh ngạc. Đó là sức mạnh của thái độ.
Tầm quan trọng không kém là cơ hội. Để hiểu tại sao, chỉ cần tưởng tượng bạn là thợ lặn ngọc trai tài năng nhất thế giới, nhưng bạn tình cờ sống ở sa mạc Sahara. Bạn sẽ không bao giờ nhận ra tài năng của mình, càng không thể áp dụng nó thành công. Đó là lý do tại sao bạn cần những cơ hội phù hợp.
Cơ hội có thể đến dưới nhiều hình thức. Ví dụ, trong trường hợp của tác giả, một người cố vấn đã mở đường. Khi còn nhỏ, ngài Ken Robinson mắc bệnh bại liệt, và do bị liệt một phần nên ông đã theo học tại một trường dành cho trẻ em khuyết tật. Ông không có cơ hội nổi trội cho đến khi một quan chức nhà nước đến thăm trường và nhận thấy tác giả thông minh như thế nào. Vị quan chức, tên là Stafford, đã yêu cầu tác giả làm một bài kiểm tra đặc biệt, đảm bảo rằng ông được nhận vào một trường đại học tốt và từ đó, Stafford trở thành một người cố vấn và một người bạn tốt của Ken Robinson.
Trí thông minh rất đa dạng, năng động và khác biệt.
Hầu hết mọi người có một nhận thức tương đối hạn chế về trí thông minh. Họ coi đó là điểm số trong bài kiểm tra, điểm số ở trường hoặc sở trường về từ ngữ và con số. Nhưng trên thực tế, cần phải có một góc nhìn hoàn toàn khác. Khi tìm kiếm nguyên tố của bạn, điều cần thiết là phải nhận ra các hình thức đa dạng mà trí thông minh sử dụng.
Chỉ cần xem xét trường hợp của Gordon Parks. Anh hầu như không học hết cấp ba và có lẽ sẽ thất bại trong các bài kiểm tra tiêu chuẩn ngày nay. Nhưng anh đã tự học chơi piano, chụp ảnh, viết lách và thành thạo nhiều kỹ năng khác, trở thành một nhiếp ảnh gia, nhà làm phim, tác giả và nhà soạn nhạc nổi tiếng người Mỹ.
Trí thông minh không cần bị giới hạn bởi các định nghĩa tiêu chuẩn. Đó là một sức mạnh năng động. Giống như bộ não con người, nó không bao giờ ổn định ở một trạng thái cố định duy nhất và nó có thể được phát triển bằng cách hình thành các kết nối theo nhiều cách khác nhau. Hãy xem trường hợp của Albert Einstein, được biết đến rộng rãi là một nhà khoa học phi thường và một nhà toán học lỗi lạc. Ông là một ví dụ tuyệt vời về những lợi ích mà các hình thức tư duy khác nhau có thể mang lại. Ví dụ, khi Einstein đối mặt với những bài toán khó, ông sẽ chơi đàn vĩ cầm của mình. Sự thay đổi tốc độ này sẽ thúc đẩy các kết nối mới trong tâm trí ông và tạo ra các giải pháp mà lẽ ra không thể tiếp cận được.
Và cuối cùng, điều quan trọng cần nhớ là mỗi người đều có một trí thông minh riêng, giống như dấu vân tay. Điều đó có nghĩa là không có hai người sử dụng trí thông minh của họ theo cùng một cách giống nhau.
Ví dụ, một số người học toán và kỹ thuật tại các trường đại học hàng đầu để trở thành kiến trúc sư tuyệt vời, trong khi những người khác đi khắp thế giới, quan sát các cấu trúc và hình dạng để giúp họ đạt được mục tiêu chính xác.
Tìm những người khiến bạn bị thu hút một cách tự nhiên sẽ giúp bạn khám phá ra nguyên tố của mình.
Bạn đã bao giờ say mê mô tả giấc mơ của mình cho người khác và không nhận được gì ngoài cái nhìn chằm chằm khó hiểu chưa? Bạn không phải là người duy nhất và điều này gây ra vấn đề vì việc tìm kiếm nguyên tố của bạn cần có người khác. Thật vậy, việc tìm kiếm nguyên tố của bạn sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu bạn tìm thấy “bộ tộc” của mình trước tiên. Nhóm này có thể bao gồm bất kỳ ai. Đó có thể là những người mà bạn làm việc cùng hoặc thậm chí là đối thủ cạnh tranh của bạn. Điều làm cho bộ lạc của bạn trở nên độc đáo là cam kết làm những gì bạn cảm thấy tự nhiên nhất.
Hãy xem nữ diễn viên người Mỹ Meg Ryan. Cô ấy học rất xuất sắc ở trường, là một nhà văn xuất sắc và một học giả tài năng. Nhưng bất chấp tất cả những tài năng khác, chính trên phim trường, cô đã gặp bộ tộc của mình. Những người này – diễn viên, quay phim và đạo diễn – đã chia sẻ quan điểm của cô ấy về thế giới. Và đó chính xác là những gì bạn cần ở một bộ lạc.
Vì vậy, bộ tộc của bạn có thể giúp bạn tìm ra nguyên tố của mình, nhưng hãy nhớ rằng, một khi bạn tìm thấy nguyên tố của mình, nó có thể “hấp thụ” bạn hoàn toàn. Bạn có thể đã từng trải qua trạng thái tâm trí nhất định khi bạn hoàn toàn mất dấu thời gian và không gian. Đó là một cách phổ biến để trải nghiệm nguyên tố của bạn. Bạn sẽ thấy mình hoàn toàn bị cuốn hút, thậm chí “mất hút” vào những gì bạn đang làm. Đôi khi bạn cảm thấy như thể mọi thứ xung quanh mình biến mất, không thể dõi theo thời gian trôi qua.
Nhưng tất nhiên có những hạn chế cho điều này. Bạn không thể mong đợi mình hoàn toàn bị cuốn hút vào những gì bạn đang làm mỗi giây trong đời. Đôi khi tình huống không đúng hoặc bạn thấy tâm trạng của mình không phù hợp. Đôi khi bạn nhất định sẽ bị phân tâm và điều quan trọng là phải chấp nhận sự thật đó.
Rào cản cá nhân và xã hội là các bài học cần thiết khi đi trên con đường đến với nguyên tố của bạn.
Bạn đã bao giờ cảm thấy như mình không thể làm điều gì đó? Cho dù đó là chạy marathon, học xong đại học hay vẽ một bức tranh đẹp, có lẽ có một số mục tiêu mà bạn cảm thấy mình không bao giờ đạt được. Điều này là bình thường. Mọi người đôi khi phải đối mặt với sự nghi ngờ bản thân, đặc biệt là khi tìm kiếm nguyên tố của mình. Bạn nhất định gặp phải một số rào cản nhất định, một số trong số đó sẽ đặc biệt mang tính cá nhân.
Một ví dụ điển hình là nghệ sĩ nổi tiếng người Mỹ Chuck Close. Đối mặt với các vấn đề về thể chất và chứng rối loạn học tập, anh học kém ở trường cũng như trong thể thao. Cuộc sống ở nhà của anh cũng không dễ dàng; cha anh mất sớm và mẹ anh mắc bệnh hiểm nghèo.
Tuy nhiên, nghệ thuật của anh đã giúp anh có động lực và khiến anh phát triển mạnh. Ngay cả khi bị liệt vì cục máu đông và mất khả năng cầm cọ vẽ, anh vẫn không từ bỏ nghệ thuật của mình; anh chỉ đơn giản là tìm ra cách cầm bàn chải đánh răng và rồi tiến lên phía trước.
Vì vậy, cho dù bạn có bị khuyết tật về thể chất hay không thì một ý chí mạnh mẽ là điều cần thiết. Hãy nhớ rằng, ngay cả một người hoàn toàn khỏe mạnh cũng không thể hoàn thành cuộc chạy marathon nếu không có thái độ tốt.
Tuy nhiên, trong những trường hợp khác, những rào cản này sẽ không mang tính cá nhân mà mang tính xã hội. Chẳng hạn, bạn sẽ làm gì nếu những người bạn thân nhất hoặc gia đình của bạn coi thường con đường sống mà bạn đã chọn?
Đó chính xác là những gì đã xảy ra với tác giả người Brazil nổi tiếng thế giới Paulo Coelho. Ông đã có một cuộc sống khó khăn khi lớn lên và cha mẹ ông rất muốn ông trở thành một luật sư. Kết quả là, khi Paulo tiếp tục với nghệ thuật của mình, họ đã đưa ông vào trại tâm thần, không chỉ một lần – mà là ba lần!
Đó là lý do tại sao điều quan trọng cần nhớ là, bất kể những người trong cuộc sống của bạn nghĩ điều gì là tốt nhất cho bạn, chỉ bạn mới có thể tìm thấy nguyên tố của mình. Hiếm khi quá muộn để tìm ra nguyên tố của bạn, và bạn không cần phải là một chuyên gia để làm điều đó.
Nhiều người tin rằng, khi đến một độ tuổi nhất định, có những điều đặc biệt mà họ không thể làm được. Nhưng trong khi việc đó có thể khiến bạn cảm thấy đã quá muộn, nó hiếm khi thực sự như vậy.
Đương nhiên, điều này cũng có giới hạn và bạn có thể sẽ không trở thành vận động viên trượt băng nghệ thuật Olympic ở tuổi 90, nhưng điều đó không có nghĩa là cuộc sống hoàn toàn tuyến tính khi nói đến năng lực và thành tích. Mọi người có thể già đi theo kiểu tuyến tính, nhưng bạn vẫn có thể đạt được ước mơ của mình sau này trong cuộc sống.
Chỉ cần lấy tác giả thành công Harriet Doerr. Bà đã viết một chút khi đang nuôi con nhỏ, nhưng mãi đến năm 65 tuổi, bà mới quay lại trường đại học. Các khóa học viết mà bà tham gia ở độ tuổi xế chiều này đã giúp bà tham gia chương trình viết văn sáng tạo tại Đại học Stanford và bà đã 72 tuổi khi cuốn tiểu thuyết đầu tiên của bà, Những viên đá cho Ibarra, cuối cùng cũng ra mắt.
Và ngay cả khi bạn không trở thành một tác giả nổi tiếng thế giới, hay bất cứ nhân vật nào khác, bạn vẫn có thể là một người nghiệp dư. Trên thực tế, để tìm và tận hưởng nguyên tố của bạn, hoàn toàn không cần thiết phải là một chuyên gia. Xét cho cùng, nguyên tố của bạn không phải là trở nên giàu có hay nổi tiếng; đó là sống theo tài năng và niềm đam mê của bạn.
Học giả Gabriel Trop là một ví dụ điển hình. Trong khi theo đuổi bằng tiến sĩ về văn học Đức tại Đại học California ở Berkeley, ông bắt đầu chơi đàn Cello. Chỉ sau một năm, ông đã trở thành nghệ sĩ cello chính trong dàn nhạc của trường đại học. Nhưng khi phải lựa chọn giữa âm nhạc và văn học, ông đã chọn văn học làm nghề nghiệp của mình. Cả hai mục tiêu theo đuổi đều đặt ông vào nguyên tố của mình, nhưng sự nghiệp văn học sẽ cho phép ông theo đuổi cây đàn Cello mà không gặp căng thẳng về tài chính. Nếu ông đi theo con đường khác, và trở thành một nghệ sĩ cello chuyên nghiệp, ông sẽ phải vật lộn để đáp ứng những nhu cầu cơ bản của mình, chứ đừng nói đến việc tìm thời gian cho văn chương.
Trên thực tế, từ nghiệp dư bắt nguồn từ từ “amator” trong tiếng Latinh, dùng để chỉ một người yêu, một người bạn tuyệt vời hoặc một người theo đuổi một số mục tiêu cụ thể.
Kết luận
Ai cũng đều có thể tìm thấy nguyên tố của mình – nơi mà người đó cảm thấy hoàn toàn bị thu hút và thỏa mãn. Tuổi tác, địa vị nghề nghiệp và những rào cản cá nhân sẽ không làm bạn sợ, nếu bạn có thể tìm thấy nơi hợp lưu giữa tài năng và đam mê của mình và cam kết gắn bó với nó.
Nguồn: Blinkist, The Element: How Finding Your Passion Changes Everything of Sir Ken Robinson and Lou Aronica
ThS. Vân Anh dịch, biên tập và trình bày
